■ सूर्यमाला : निर्मिती, ग्रह, तथ्य
सूर्यमालाः निर्मिती, ग्रह, तथ्य हा भूगोलमधील महत्वाच्या घटकांपैकी एक असून यावर आधारीत सर्व परीक्षामध्ये नक्की प्रश्न विचारले जातात. जसे की सर्वात जास्त उपग्रह कोणत्या ग्रहाला आहे, सूर्यमालेतील बटू ग्रह कोणता, सर्वात लहान ग्रह कोणता, सर्वात मोठा ग्रह कोणता, परिवलन , परिभ्रमण काळ या सारख्या प्रश्नाची उत्तरे आपल्याला माहित असायला हवीत. आज आपण या लेखात आपण आपली सौरप्रणाली याबद्दल संपूर्ण माहिती पाहणार आहोत , चला तर मग पाहुया आपली सौरप्रणाली....!!
■ आपली सौरप्रणाली
आपल्या सूर्यमालामध्ये प्रामुख्याने सूर्य म्हणून ओळखला जाणारा एक मोठा तारा आणि त्याभोवती फिरणारी प्रत्येक गोष्ट असते जसे की ग्रह, चंद्र, लघुग्रह, धूमकेतू आणि उल्का यांचा समावेश असून सौरमालेत 200+ चंद्र, हजारो धूमकेतू तसेच लाखो लघुग्रह असलेले एकूण 08 ग्रह आणि 05 बटू ग्रह आहेत.
हा आकाशगंगेचा एक भाग असून सूर्यमालेची किनार सूर्यापासून सुमारे 9 अब्ज मैल म्हणजेच 15 अब्ज किलोमीटर अंतरावर असल्याचा अंदाज शास्त्रज्ञांनी व्यक्त केलेला आहे. शास्त्रज्ञ ताज्या निष्कर्षांसाठी आंतरतारकीय जागा आणि इतर पर्यायांचा शोध घेत आहेत. ग्रह, चंद्र इत्यादींसह आपल्या सौरमालेबद्दल संपूर्ण तपशील घेण्याचा प्रयत्न करत आहेत.
■ सौरप्रणाली नाव का दिले ?
आपली ग्रहप्रणाली आकाशगंगेत असून सूर्य हा केंद्रस्थानी आहे. सर्व ग्रह सूर्यानावाच्या मोठ्या ताऱ्याभोवती फिरतात. म्हणूनच, आपल्या ग्रहप्रणालीला किंवा सूर्याशी संबंधित गोष्टीला सौर म्हणून ओळखले जाते.
■ सौरमालेची निर्मिती
बऱ्याच शास्त्रज्ञांचे असे मत आहे की आपली सौर यंत्रणा एका विशाल, फिरणाऱ्या वायू आणि सौर नेबुला 【तेजोमेघ】 म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या ढगातून निर्माण झाली असून तेजोमेघ त्याच्या गुरुत्वाकर्षणामुळे कोसळत असताना तो वेगाने फिरला आणि सपाट झाला.
बहुतेक साहित्य केंद्राकडे खेचले गेले ज्यामुळे सूर्य तयार झाला व इतर कण एकमेकांना भिडले आणि ग्रहनिस्यम म्हणून ओळखल्या जात असलेल्या लघुग्रहांच्या आकाराच्या वस्तू तयार करण्यासाठी एकत्र चिकटले. त्यातील काही लघुग्रह, धूमकेतू, चंद्र आणि ग्रह नावाचे खडकाळ पृष्ठभाग बनले. सूर्यापासून सौर वारा इतका शक्तिशाली होता की त्याने हायड्रोजन आणि हेलियम सारखे बहुतेक हलके घटक आतील ग्रहांपासून दूर केले आणि बहुतेक लहान, खडकाळ जग मागे ठेवले. बाह्य प्रदेशात सौर वारा खूपच कमकुवत होता, परिणामी वायू हे बहुतेक हायड्रोजन व हेलियमने बनलेले आहेत जे सर्वात बाहेरील ग्रह तयार करतात.
■ सूर्य
सूर्य हा आपल्या सौरमालेतील आतापर्यंतचा सर्वात मोठी वस्तू असून यात सौरमालेच्या वस्तुमानाच्या 99.8 टक्के वस्तुमान आहे व चमकत्या वायूंचा गरम गोल आहे. सूर्याचे गुरुत्वाकर्षण सौरमालेला आपल्या कक्षेत एकत्र ठेवते. ग्रह सूर्याभोवती दीर्घवृत्तनावाच्या अंडाकृती मार्गांनी प्रदक्षिणा घालतात. त्याचमुळे सूर्याच्या ऊर्जेशिवाय पृथ्वीवर जीवन राहणे निव्वळ अशक्य आहे.
■ सौरमालेतील ग्रह
आपल्या सौरमालेमध्ये 08 ग्रह असून जे लंबवर्तुळाकार कक्षेत आपल्या सूर्याभोवती फिरत आहेत. बुध, शुक्र, पृथ्वी आणि मंगळ या जवळच्या चार ग्रहांना स्थलीय ग्रह म्हणतात, याचा अर्थ त्यांचा पृष्ठभाग कठोर खडकाळ आहे.तर गुरू, शनी, युरेनस आणि नेपच्यून या सौरमालेतील सर्वात दूरच्या 04 ग्रहांना वायू दिग्गज असे म्हणतात. हे ग्रह खूप मोठे आहेत तसेच त्यांचा पृष्ठभाग हा वायू घटकांनी बनलेला आहे 【बहुतेक हायड्रोजन वायूने】
सूर्य हा आपल्या सौरमालेतील आतापर्यंतचा सर्वात मोठी वस्तू असून यात सौरमालेच्या वस्तुमानाच्या 99.8 टक्के वस्तुमान आहे व चमकत्या वायूंचा गरम गोल आहे. सूर्याचे गुरुत्वाकर्षण सौरमालेला आपल्या कक्षेत एकत्र ठेवते. ग्रह सूर्याभोवती दीर्घवृत्तनावाच्या अंडाकृती मार्गांनी प्रदक्षिणा घालतात. त्याचमुळे सूर्याच्या ऊर्जेशिवाय पृथ्वीवर जीवन राहणे निव्वळ अशक्य आहे.
■ सौरमालेतील ग्रह
आपल्या सौरमालेमध्ये 08 ग्रह असून जे लंबवर्तुळाकार कक्षेत आपल्या सूर्याभोवती फिरत आहेत. बुध, शुक्र, पृथ्वी आणि मंगळ या जवळच्या चार ग्रहांना स्थलीय ग्रह म्हणतात, याचा अर्थ त्यांचा पृष्ठभाग कठोर खडकाळ आहे.तर गुरू, शनी, युरेनस आणि नेपच्यून या सौरमालेतील सर्वात दूरच्या 04 ग्रहांना वायू दिग्गज असे म्हणतात. हे ग्रह खूप मोठे आहेत तसेच त्यांचा पृष्ठभाग हा वायू घटकांनी बनलेला आहे 【बहुतेक हायड्रोजन वायूने】
![]() |
| सूर्यमाला |
| ग्रह | उपग्रह संख्या | अक्षावर एक फिरकी पूर्ण करण्यासाठी वेळ | एक वर्ष म्हणजे किती दिवस | वैशिष्ट्ये |
|---|---|---|---|---|
| बुध | नाही | 59 पृथ्वी दिवस | 88 पृथ्वी दिवस | • सर्वात लहान ग्रह • रिंग नाहीत • सूर्याच्या सर्वात जवळ |
| शुक्र | नाही | 243 पृथ्वी दिवस | 224 पृथ्वी दिवस | • उलट फिरतो
• रिंग नाहीत • सर्वात उष्ण ग्रह • कोणत्याही ग्रहाचा सर्वात लांब दिवस |
| पृथ्वी | 01 | 24 तास | 365 दिवस | • रिंग नाहीत
• निळा ग्रह म्हणून ओळख • जीवनासाठी परिपूर्ण जागा |
| मंगळ | 02 | 24 तासापेक्षा जास्त | 687 पृथ्वी दिवस | • लाल ग्रह म्हणूनओळख
• रिंग नाहीत |
| गुरू | 75 चंद्र | 10 तास | 4,333 पृथ्वी दिवस सुमारे 12 पृथ्वी वर्षे | • सर्वात मोठा ग्रह
• गॅस जायंट • रिंग नाहीत • इतर सर्व ग्रहांच्या एकत्रित पेक्षा दुप्पट विशाल |
| शनी | 82 तास | 10.7 तास | 10,759 पृथ्वी दिवस, 29 पृथ्वी वर्षे | • 07 रिंगसह सर्वात नेत्रदीपक रिंग सिस्टम
• गॅस जायंट • दुसरा सर्वात मोठा ग्रह |
| युरेनस | 27 ज्ञात चंद्र | 27 तास | 30,687 पृथ्वी दिवस 84 पृथ्वी वर्षे | • साइडवेस ग्रह-कडेवर ग्रह म्हणून ओळख
• दुर्बिणीचा वापर करून सापडलेला पहिला ग्रह • आइस जायंट ग्रह • 13 ज्ञात रिंग • उलट फिरतो |
| नेपच्युन | 14 ज्ञात चंद्र | 16 तास | 165 पृथ्वी वर्षे | • विंडीस्ट प्लॅनेट म्हणून ओळख
• किमान 5 मुख्य रिंग्स • व्हॉयेजर 2 हे भेट दिलेले एकमेव अंतराळयान • आईस जायंट |
01】 बुध
• हा सूर्याच्या सर्वात जवळचा ग्रह आहे.
• हा सौरमालेतील सर्वात लहान ग्रह आहे.
• सूर्योदयापूर्वी किंवा सूर्यास्तानंतर, क्षितिजाजवळ हे पाहिले जाऊ शकते.
• कक्षेत एक फेरी पूर्ण करण्यासाठी फक्त ८८ दिवस लागतात.
• बुध ग्रहाला स्वतःचा उपग्रह/चंद्र नाही.
• सगळ्यात गतिशील फिरणारा ग्रह
• अत्यंत हवामान + 400°C आणि 200°C.
• बुध ग्रहाला रोमन गॉड ऑफ कॉमर्स म्हणूनही ओळखले जाते.
02】 शुक्र
• रात्रीच्या आकाशातील हा सर्वात तेजस्वी ग्रह आहे.
• हा सर्वात उष्ण ग्रह आहे.
• हा तारा नसला तरी त्याला अनेकदा तारा म्हणून संबोधले जाते.
• शुक्राला पृथ्वीचे जुळे म्हंटले जाते कारण त्याचा आकार पृथ्वीसारखा आहे.
• शुक्राला स्वतःचा चंद्र / उपग्रह नाही.
• हा पूर्वेकडून पश्चिमेकडे फिरतो तर पृथ्वी पश्चिमेकडून पूर्वेकडे फिरते.
03】 पृथ्वी
• पृथ्वी हा सूर्याच्या तिसऱ्या क्रमांकाचा जवळचा ग्रह असून तो पाचवा सर्वात मोठा ग्रह आहे.
• पृथ्वीला एकच चंद्र आहे.
• याला ब्लू प्लॅनेट म्हणून ही ओळखले जाते.
04】 मंगळ
• लोह ऑक्साइडच्या उपस्थितीमुळे ते किंचित लालसर दिसते आणि म्हणूनच त्याला लाल ग्रह म्हणूनही ओळखले जाते.
• मंगळावर दोन लहान नैसर्गिक उपग्रह किंवा चंद्र असून फोबोस आणि डेमॉस त्यांची नाव आहे.
• निक्स ऑलिम्पिया हा मंगळावर दिसणारा पर्वत आहे जो माउंटन एव्हरेस्टपेक्षा तीन पट मोठा आहे.
• याला युद्धाचा रोमन देव म्हणूनही ओळखले जाते.
05】 गुरू
• गुरू हा सौरमालेतील सर्वात मोठा ग्रह आहे.
• गुरूचे वस्तुमान आपल्या पृथ्वीच्या सुमारे 318 पट आहे.
• गुरू त्याच्या अक्षावर खूप वेगाने फिरतो.
• त्याच्या आजूबाजूला रिंग्स आहेत.
• याला 75 चंद्र किंवा नैसर्गिक उपग्रह आहेत.
06】 शनी
• शनी रंगात पिवळा दिसतो.
• हा सौरमालेतील दुसऱ्या क्रमांकाचा मोठा ग्रह आहे.
• रिंग्समुळे सुंदर दिसतो एकूण त्यात ७ मुख्य रिंग्स आहेत.
• यात 82 चंद्र किंवा नैसर्गिक उपग्रह आहेत.
• शनीमध्ये ही उपग्रहांची संख्या मोठी आहे.
• सर्व ग्रहांमध्ये हे सर्वात कमी दाट आहे.
07】 युरेनस
• मिथेन वायूच्या उपस्थितीमुळे याला ग्रीन प्लॅनेट म्हणतात.
• शुक्राप्रमाणे युरेनसही पूर्वेकडून पश्चिमेकडे फिरतो.
• युरेनसचे पाच प्रमुख चंद्र आहेतः मिरांडा, एरियल, उम्ब्रिएल, टायटिनिया आणि ओबेरॉन. त्याचे इतर एकूण 27 चंद्र आहेत.
• याला प्राचीन ग्रीक देव असे ही म्हणतात.
• साइडवे ग्रह म्हणून ओळखला जातो कारण तो त्याच्या बाजूला फिरतो.
• दुर्बिणीचा वापर करून सापडलेला पहिला ग्रह.
08】 नेपच्यून
• हा सर्वात थंड ग्रह आणि सर्वात वाऱ्याचा ग्रह आहे.
• एकूण 14 उपग्रह आहेत.
• किमान 05 मुख्य रिंग्स उपस्थित आहेत.
• व्हॉयेजर 02 हे तेथे भेट दिलेले एकमेव अंतराळयान आहे.
• हे एक आईस जायंट आहे.
• हा सूर्याच्या सर्वात जवळचा ग्रह आहे.
• हा सौरमालेतील सर्वात लहान ग्रह आहे.
• सूर्योदयापूर्वी किंवा सूर्यास्तानंतर, क्षितिजाजवळ हे पाहिले जाऊ शकते.
• कक्षेत एक फेरी पूर्ण करण्यासाठी फक्त ८८ दिवस लागतात.
• बुध ग्रहाला स्वतःचा उपग्रह/चंद्र नाही.
• सगळ्यात गतिशील फिरणारा ग्रह
• अत्यंत हवामान + 400°C आणि 200°C.
• बुध ग्रहाला रोमन गॉड ऑफ कॉमर्स म्हणूनही ओळखले जाते.
02】 शुक्र
• रात्रीच्या आकाशातील हा सर्वात तेजस्वी ग्रह आहे.
• हा सर्वात उष्ण ग्रह आहे.
• हा तारा नसला तरी त्याला अनेकदा तारा म्हणून संबोधले जाते.
• शुक्राला पृथ्वीचे जुळे म्हंटले जाते कारण त्याचा आकार पृथ्वीसारखा आहे.
• शुक्राला स्वतःचा चंद्र / उपग्रह नाही.
• हा पूर्वेकडून पश्चिमेकडे फिरतो तर पृथ्वी पश्चिमेकडून पूर्वेकडे फिरते.
03】 पृथ्वी
• पृथ्वी हा सूर्याच्या तिसऱ्या क्रमांकाचा जवळचा ग्रह असून तो पाचवा सर्वात मोठा ग्रह आहे.
• पृथ्वीला एकच चंद्र आहे.
• याला ब्लू प्लॅनेट म्हणून ही ओळखले जाते.
04】 मंगळ
• लोह ऑक्साइडच्या उपस्थितीमुळे ते किंचित लालसर दिसते आणि म्हणूनच त्याला लाल ग्रह म्हणूनही ओळखले जाते.
• मंगळावर दोन लहान नैसर्गिक उपग्रह किंवा चंद्र असून फोबोस आणि डेमॉस त्यांची नाव आहे.
• निक्स ऑलिम्पिया हा मंगळावर दिसणारा पर्वत आहे जो माउंटन एव्हरेस्टपेक्षा तीन पट मोठा आहे.
• याला युद्धाचा रोमन देव म्हणूनही ओळखले जाते.
05】 गुरू
• गुरू हा सौरमालेतील सर्वात मोठा ग्रह आहे.
• गुरूचे वस्तुमान आपल्या पृथ्वीच्या सुमारे 318 पट आहे.
• गुरू त्याच्या अक्षावर खूप वेगाने फिरतो.
• त्याच्या आजूबाजूला रिंग्स आहेत.
• याला 75 चंद्र किंवा नैसर्गिक उपग्रह आहेत.
06】 शनी
• शनी रंगात पिवळा दिसतो.
• हा सौरमालेतील दुसऱ्या क्रमांकाचा मोठा ग्रह आहे.
• रिंग्समुळे सुंदर दिसतो एकूण त्यात ७ मुख्य रिंग्स आहेत.
• यात 82 चंद्र किंवा नैसर्गिक उपग्रह आहेत.
• शनीमध्ये ही उपग्रहांची संख्या मोठी आहे.
• सर्व ग्रहांमध्ये हे सर्वात कमी दाट आहे.
07】 युरेनस
• मिथेन वायूच्या उपस्थितीमुळे याला ग्रीन प्लॅनेट म्हणतात.
• शुक्राप्रमाणे युरेनसही पूर्वेकडून पश्चिमेकडे फिरतो.
• युरेनसचे पाच प्रमुख चंद्र आहेतः मिरांडा, एरियल, उम्ब्रिएल, टायटिनिया आणि ओबेरॉन. त्याचे इतर एकूण 27 चंद्र आहेत.
• याला प्राचीन ग्रीक देव असे ही म्हणतात.
• साइडवे ग्रह म्हणून ओळखला जातो कारण तो त्याच्या बाजूला फिरतो.
• दुर्बिणीचा वापर करून सापडलेला पहिला ग्रह.
08】 नेपच्यून
• हा सर्वात थंड ग्रह आणि सर्वात वाऱ्याचा ग्रह आहे.
• एकूण 14 उपग्रह आहेत.
• किमान 05 मुख्य रिंग्स उपस्थित आहेत.
• व्हॉयेजर 02 हे तेथे भेट दिलेले एकमेव अंतराळयान आहे.
• हे एक आईस जायंट आहे.
■ बटू ग्रह
बटू ग्रह हे सौरमालेतील ग्रहांसारखेच असून त्यांची व्याख्या अशी केली जाते की ते ग्रह म्हणून नाव घेण्याएवढे मोठे नाहीत. सौरमालेमध्ये प्लूटो, सेरेस, एरिस, हाउमेया आणि मेकमेक असे एकूण 05 ज्ञात बटू ग्रह आहेत.
■ धूमकेतू
धूमकेतूंना बऱ्याचदा घाणेरडे बर्फाचे गोळे म्हणून ओळखले जाते आणि त्यात प्रामुख्याने बर्फ आणि खडक असतात. जेव्हा धूमकेतूची कक्षा सूर्याच्या जवळ येते तेव्हा त्याच्या मध्यवर्ती केंद्रकातील बर्फ धूमकेतूच्या सूर्यप्रकाशाच्या बाजूने बाहेर पडणाऱ्या वायूमध्ये बदलतो जो सौर वाऱ्याने बाहेरच्या दिशेने तयार होतो.
■ लघुग्रह पट्टा
लघुग्रहपट्टा मंगळ व गुरू या ग्रहांमधील एक प्रदेश आहे. लघुग्रहाच्या पट्ट्याच्या या प्रदेशात हजारो खडकाळ वस्तू सूर्याभोवती प्रदक्षिणा घालत असतात.ते लहान धुळीसारख्या कणांपासून ते सेरेस या वामन ग्रहाएवढ्या आकाराने असतात.
■ कुईपर बेल्ट
कुईपर पट्टा हा ग्रहांच्या कक्षेबाहेर अस्तित्वात असलेल्या हजारो लहान बॉडीएसचा प्रदेश आहे. कुईपर पट्ट्यातील वस्तूंमध्ये अमोनिया, पाणी आणि मिथेन सारखा बर्फ असतो.
■ ग्रहाबद्दलची तथ्ये
◆ पृथ्वी :- आपल्या पृथ्वी बद्दल तथ्य खालीलप्रमाणे आहेत.
• पृथ्वीचे अंदाजे वय : 4600 दशलक्ष वर्षे.
• पृथ्वी त्याच्या अक्षांवर 23½° झुकलेली आहे आणि अशा प्रकारे त्याच्या कक्षा च्या प्लेनने 66½° कोन बनवते
• सूर्याभोवती फिरण्यासाठी 365 दिवस 05 तास 45 मिनिटे लागतात.
• मोठ्या प्रमाणात पाण्याच्या उपस्थितीमुळे पृथ्वीला पाणीदार ग्रह किंवा निळा ग्रह म्हणून देखील ओळखले जाते.
• सूर्यापासून खाली येणाऱ्या हानिकारक अल्ट्राव्हायोलेट किरणोत्सर्गापासून रक्षण होण्यासाठी पृथ्वीच्या वातावरणात ओझोन थराचे संरक्षक कवच आहे.
• सूर्यापासूनचे अंतर 1,49,407,000 कि.मी. आहे
• विषुववृत्तीय व्यास : 12753 कि.मी. आहे
• ध्रुवीय व्यास : 12710 कि.मी. आहे
• विषुववृत्तीय परिघा : 40066 कि.मी. आहे
• आवर्तनाचा कालावधी : 23 तास 56 मीटर. 4.09 सेकंद. 【24 तास】 आहे
• क्रांतीचा काळ 365 दिवस 5 तास 48 मिनिट आणि 45.51 सेकंद एवढा आहे
• एकूण क्षेत्र : 5,10,100,500 चौ.कि.मी.आहे
■ सौरमालेबद्दलची तथ्ये
• विश्व किंवा ब्रह्मांडामध्ये लाखो दीर्घिकांचा समावेश असतो. आकाशगंगा म्हणजे गुरुत्वाकर्षणाच्या शक्तींनी एकत्र ठेवलेल्या ताऱ्यांचे एक मोठे एकत्रीकरण आहे.
• आकाशगंगेच्या पलीकडे असलेल्या आकाशगंगांचे अस्तित्व सर्वप्रथम एडविन हबल यांनी 1924 मध्ये दाखवून दिले. आकाशगंगा एकमेकांपासून दूर जात आहेत आणि ज्या दूर आहेत त्या तितक्याच वेगाने उडत आहेत हे त्याने सिद्ध केले. याचा अर्थ असा होतो की विश्व फुग्यासारखे विस्तारत आहे.
• आपली आकाशगंगा मिल्की वे आकाशगंगा आहे. हे आकारात सर्पिल आहे. यात 100 अब्जपेक्षा जास्त तारे फिरत आहेत.आपल्या जवळची आकाशगंगा म्हणजे अँड्रोमेडा होय.
बटू ग्रह हे सौरमालेतील ग्रहांसारखेच असून त्यांची व्याख्या अशी केली जाते की ते ग्रह म्हणून नाव घेण्याएवढे मोठे नाहीत. सौरमालेमध्ये प्लूटो, सेरेस, एरिस, हाउमेया आणि मेकमेक असे एकूण 05 ज्ञात बटू ग्रह आहेत.
■ धूमकेतू
धूमकेतूंना बऱ्याचदा घाणेरडे बर्फाचे गोळे म्हणून ओळखले जाते आणि त्यात प्रामुख्याने बर्फ आणि खडक असतात. जेव्हा धूमकेतूची कक्षा सूर्याच्या जवळ येते तेव्हा त्याच्या मध्यवर्ती केंद्रकातील बर्फ धूमकेतूच्या सूर्यप्रकाशाच्या बाजूने बाहेर पडणाऱ्या वायूमध्ये बदलतो जो सौर वाऱ्याने बाहेरच्या दिशेने तयार होतो.
■ लघुग्रह पट्टा
लघुग्रहपट्टा मंगळ व गुरू या ग्रहांमधील एक प्रदेश आहे. लघुग्रहाच्या पट्ट्याच्या या प्रदेशात हजारो खडकाळ वस्तू सूर्याभोवती प्रदक्षिणा घालत असतात.ते लहान धुळीसारख्या कणांपासून ते सेरेस या वामन ग्रहाएवढ्या आकाराने असतात.
■ कुईपर बेल्ट
कुईपर पट्टा हा ग्रहांच्या कक्षेबाहेर अस्तित्वात असलेल्या हजारो लहान बॉडीएसचा प्रदेश आहे. कुईपर पट्ट्यातील वस्तूंमध्ये अमोनिया, पाणी आणि मिथेन सारखा बर्फ असतो.
■ ग्रहाबद्दलची तथ्ये
◆ पृथ्वी :- आपल्या पृथ्वी बद्दल तथ्य खालीलप्रमाणे आहेत.
• पृथ्वीचे अंदाजे वय : 4600 दशलक्ष वर्षे.
• पृथ्वी त्याच्या अक्षांवर 23½° झुकलेली आहे आणि अशा प्रकारे त्याच्या कक्षा च्या प्लेनने 66½° कोन बनवते
• सूर्याभोवती फिरण्यासाठी 365 दिवस 05 तास 45 मिनिटे लागतात.
• मोठ्या प्रमाणात पाण्याच्या उपस्थितीमुळे पृथ्वीला पाणीदार ग्रह किंवा निळा ग्रह म्हणून देखील ओळखले जाते.
• सूर्यापासून खाली येणाऱ्या हानिकारक अल्ट्राव्हायोलेट किरणोत्सर्गापासून रक्षण होण्यासाठी पृथ्वीच्या वातावरणात ओझोन थराचे संरक्षक कवच आहे.
• सूर्यापासूनचे अंतर 1,49,407,000 कि.मी. आहे
• विषुववृत्तीय व्यास : 12753 कि.मी. आहे
• ध्रुवीय व्यास : 12710 कि.मी. आहे
• विषुववृत्तीय परिघा : 40066 कि.मी. आहे
• आवर्तनाचा कालावधी : 23 तास 56 मीटर. 4.09 सेकंद. 【24 तास】 आहे
• क्रांतीचा काळ 365 दिवस 5 तास 48 मिनिट आणि 45.51 सेकंद एवढा आहे
• एकूण क्षेत्र : 5,10,100,500 चौ.कि.मी.आहे
■ सौरमालेबद्दलची तथ्ये
• विश्व किंवा ब्रह्मांडामध्ये लाखो दीर्घिकांचा समावेश असतो. आकाशगंगा म्हणजे गुरुत्वाकर्षणाच्या शक्तींनी एकत्र ठेवलेल्या ताऱ्यांचे एक मोठे एकत्रीकरण आहे.
• आकाशगंगेच्या पलीकडे असलेल्या आकाशगंगांचे अस्तित्व सर्वप्रथम एडविन हबल यांनी 1924 मध्ये दाखवून दिले. आकाशगंगा एकमेकांपासून दूर जात आहेत आणि ज्या दूर आहेत त्या तितक्याच वेगाने उडत आहेत हे त्याने सिद्ध केले. याचा अर्थ असा होतो की विश्व फुग्यासारखे विस्तारत आहे.
• आपली आकाशगंगा मिल्की वे आकाशगंगा आहे. हे आकारात सर्पिल आहे. यात 100 अब्जपेक्षा जास्त तारे फिरत आहेत.आपल्या जवळची आकाशगंगा म्हणजे अँड्रोमेडा होय.
• बिग बँग थिअरीचे मूल्यमापन आहे की 15 अब्ज वर्षांपूर्वी कॉस्मिक मॅटर 【विश्व】 अत्यंत संकुचित अवस्थेत होते,ज्यातून विस्ताराची सुरुवात स्फोटाने झाली. या स्फोटामुळे अतिदाट गोल फुटला आणि त्याचे तुकडे अंतराळात टाकले,जेथे ते अजूनही सेकंदाला हजारो मैल वेगाने प्रवास करत आहेत.
• विश्वामध्ये लंबवर्तुळाकार, सर्पिल आणि अनियमित अशा तीन सामान्य प्रकारच्या दीर्घिका आहेत. आकाशगंगा ही एक सर्पिल आकाशगंगा आहे.
• गॅलेक्टिक केंद्राभोवती एक प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यासाठी आपल्या सौरमालेला सुमारे 230 दशलक्ष वर्षे लागतात.
• प्रकाश वर्ष : 3105 किमी/से.च्या वेगाने पोकळीत एका वर्षात प्रकाशाने व्यापलेले अंतर आहे.
• खगोलीय एकक 【ए.यू.】 : पृथ्वी आणि सूर्य यांच्यातील हे एक अंतर असून एक प्रकाश वर्ष 60,000 ए.यू इतके असते.
• पारसेकः हे पृथ्वीच्या कक्षाच्या क्षुद्र त्रिज्येच्या कमानाच्या एका सेकंदाचे कोन ज्या अंतरावर आहे त्याचे वर्णन करते. हे 3.26 प्रकाश-वर्षांच्या बरोबरीचे आहे.
• ताऱ्याचा रंग त्याच्या पृष्ठभागाचे तापमान दर्शवितो. निळा रंग कमाल तापमान दर्शवितो. त्यानंतर पिवळा, नंतर लाल इ. येतो.
• तारा जर सूर्याच्या आकाराचा असेल तर तो पांढरा बौना बनतो. त्यांची मध्यवर्ती घनता प्रति घनमीटर 10 ग्रॅमपर्यंत पोहोचू शकते.
• आपल्या सौरमालेबाहेरील सर्वात तेजस्वी तारा सिरिअस आहे, ज्याला डॉग स्टार असे देखील म्हणतात.
• सौरमालेचा सर्वात जवळचा तारा म्हणजे प्रॉक्झिमा सेंटॉरी 【4.2 प्रकाशवर्षे दूर】. त्यानंतर अल्फा सेंटॉरी 【4.4 प्रकाशवर्षे दूर】 आणि बर्नार्डचा स्टार 【5.9 प्रकाशवर्षे दूर】 आहे.
• विश्वामध्ये लंबवर्तुळाकार, सर्पिल आणि अनियमित अशा तीन सामान्य प्रकारच्या दीर्घिका आहेत. आकाशगंगा ही एक सर्पिल आकाशगंगा आहे.
• गॅलेक्टिक केंद्राभोवती एक प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यासाठी आपल्या सौरमालेला सुमारे 230 दशलक्ष वर्षे लागतात.
• प्रकाश वर्ष : 3105 किमी/से.च्या वेगाने पोकळीत एका वर्षात प्रकाशाने व्यापलेले अंतर आहे.
• खगोलीय एकक 【ए.यू.】 : पृथ्वी आणि सूर्य यांच्यातील हे एक अंतर असून एक प्रकाश वर्ष 60,000 ए.यू इतके असते.
• पारसेकः हे पृथ्वीच्या कक्षाच्या क्षुद्र त्रिज्येच्या कमानाच्या एका सेकंदाचे कोन ज्या अंतरावर आहे त्याचे वर्णन करते. हे 3.26 प्रकाश-वर्षांच्या बरोबरीचे आहे.
• ताऱ्याचा रंग त्याच्या पृष्ठभागाचे तापमान दर्शवितो. निळा रंग कमाल तापमान दर्शवितो. त्यानंतर पिवळा, नंतर लाल इ. येतो.
• तारा जर सूर्याच्या आकाराचा असेल तर तो पांढरा बौना बनतो. त्यांची मध्यवर्ती घनता प्रति घनमीटर 10 ग्रॅमपर्यंत पोहोचू शकते.
• आपल्या सौरमालेबाहेरील सर्वात तेजस्वी तारा सिरिअस आहे, ज्याला डॉग स्टार असे देखील म्हणतात.
• सौरमालेचा सर्वात जवळचा तारा म्हणजे प्रॉक्झिमा सेंटॉरी 【4.2 प्रकाशवर्षे दूर】. त्यानंतर अल्फा सेंटॉरी 【4.4 प्रकाशवर्षे दूर】 आणि बर्नार्डचा स्टार 【5.9 प्रकाशवर्षे दूर】 आहे.
■ सूर्यमालेवर आधारीत प्रश्नोत्तरे
〉 सुर्यमालेतील सर्वात लहान ग्रह कोणता?
» बुध
〉 सुर्यमालेतील सर्वात तेजस्वी ग्रह कोणता ?
» शुक्र
〉 सुर्यमालेतील सर्वात मोठा ग्रह कोणता ?
» गुरु
〉 कोणत्या ग्रहाला पहाट तारा असेही म्हणतात ?
» शुक्र
〉 जलग्रह म्हणून कोणत्या ग्रहाला ओळखले जाते ?
» पृथ्वी
〉 सजीव सृष्टी असलेला सूर्यमालेतील एकूण ग्रह कोणता ?
» पृथ्वी
〉 पृथ्वीच्या सर्वात जवळचा ग्रह कोणता ?
» शुक्र
〉 सुर्यमालेतील सर्वात जवळचा ग्रह कोणता ?
» बुध
〉 पृथ्वीच्या स्वतःभोवती फिरण्याच्या गतीस काय म्हणतात ?
» परिवलन
〉 पृथ्वीच्या सूर्याभोवती फिरण्याच्या गतीस काय म्हणतात ?
» परिभ्रमण
〉 सर्वाधिक गुरुत्वाकर्षण असलेला ग्रह कोणता ?
» गुरू
〉 सुर्यमालेतील सर्वात वेगवान ग्रह कोणता ?
» बुध
〉 सुर्यमालेतील सर्वात तप्त ग्रह कोणता ?
» शुक्र
〉 मगळाच्या दोन उपग्रहांची नावे कोणती ?
» फोबोज आणि डीमोज
〉 कोणत्या ग्रहाला लाल ग्रह म्हणून ओळखले जाते ?
» मंगळ
〉 गुरु ग्रह पृथ्वीच्या तुलनेत किती पटीने मोठा आहे ?
» 1397 पटीने
〉 कोणत्या ग्रहास वादळी ग्रह म्हणून ओळखले जाते ?
» गुरू
〉 सुर्यमालेतील सर्वात मोठा उपग्रह कोणता ?
» टायटन
〉 सुर्यमालेतील सर्वाधिक उपग्रह असलेला ग्रह कोणता ?
» शनि
〉 युरेनस ग्रह कोणत्या नावाने ओळखला जातो ?
» प्रजापती व वासव
〉 गुरू ग्रह कोणत्या नावाने ओळखला जातो ?
» बृहस्पति
〉 नेपच्यून ग्रह कोणत्या नावाने ओळखला जातो ?
» वरून व हर्षल
〉 नेपच्यून ग्रहावरील एक ऋतु किती वर्षाचा असतो ?
» 41 वर्ष
〉 सुर्यमालेतील ग्रह व त्यांची उपग्रह संख्या ?
» पृथ्वी : 01
» मंगळ : 02
» गुरू : 79
» शनि : 82
» युरेनस : 27
» नेपच्यून :14
〉 सुर्यमालेतील कोणत्या ग्रहाला उपग्रह नाहीत ?
» बुध व शुक्र
〉 सर्यमालेतील एकूण ग्रहांची संख्या किती आहे ?
» आठ
〉 सुर्याचे पृथ्वीपासूनचे अंतर किती आहे ?
» 14 कोटी 96 लाख किमी
〉 चंद्राचे पृथ्वीपासूनचे अंतर किती आहे ?
» 3 लाख 84 हजार Km
〉 सुर्य किरणे पृथ्वीवर येण्यास किती वेळ लागतो ?
» 8 मिनिट 20 सेकंद
〉 चंद्रप्रकाश पृथ्वीवर पोहोचण्यास किती कालावधी लागतो ?
» 1.3 सेकंद
〉 सुर्याच्या पृष्ठभागाचे तापमान किती आहे ?
» 6000⁰ C
〉 चंद्रा प्रमाणेच कोणत्या ग्रहाच्या कला दिसून येतात ?
» शुक्र
〉 चंद्र रोज मागच्या दिवसापेक्षा किती मिनिटे उशिरा उगवतो ?
» 50 मिनिटे
〉 ग्रहमालेतील सर्वात प्रकाशमान तारा कोणता ?
» सायरस (श्वान) सूर्यापेक्षा 24 पटीने
〉 सुर्यमालेतील कोणत्या एकमेव ग्रहावर वातावरण नाही ?
» बुध
〉 पृथ्वीवरून चंद्राचा किती टक्के पृष्ठभाग दिसतो ?
» 59 %
〉 पृथ्वीच्या परिवलन कालावधी किती आहे ?
» 23 तास, 56 मिनिटे, 4 सेकंद
〉 पृथ्वीच्या परिभ्रमणाचा कालावधी किती आहे ?
» 365 दिवस, 5 तास, 48 मिनिटे 54 सेकंद
〉 पृथ्वीचा आकार कशा प्रकारचा आहे ?
» ध्रुवाकडील बाजूस चपटी व विषुववृत्तलगत फुगीर
〉 पृथ्वीचा परीघ सर्वप्रथम कोणत्या संशोधकाने मोजला ?
» एरॅटोस्थेनिस
〉 युरेनस या ग्रहाचा शोध कोणत्या खगोल शास्त्रज्ञाने लावला ?
» विल्यम हर्षल
» नेपच्यून या ग्रहाचा शोध कोणत्या खगोल शास्त्रज्ञाने लावला ?
» जॉन गेल
〉 सुर्यमाले बाहेरील ग्रहांमधील मोठी अंतर मोजण्याचे एकक कोणते ?
» पार्सेक
» बुध
〉 सुर्यमालेतील सर्वात तेजस्वी ग्रह कोणता ?
» शुक्र
〉 सुर्यमालेतील सर्वात मोठा ग्रह कोणता ?
» गुरु
〉 कोणत्या ग्रहाला पहाट तारा असेही म्हणतात ?
» शुक्र
〉 जलग्रह म्हणून कोणत्या ग्रहाला ओळखले जाते ?
» पृथ्वी
〉 सजीव सृष्टी असलेला सूर्यमालेतील एकूण ग्रह कोणता ?
» पृथ्वी
〉 पृथ्वीच्या सर्वात जवळचा ग्रह कोणता ?
» शुक्र
〉 सुर्यमालेतील सर्वात जवळचा ग्रह कोणता ?
» बुध
〉 पृथ्वीच्या स्वतःभोवती फिरण्याच्या गतीस काय म्हणतात ?
» परिवलन
〉 पृथ्वीच्या सूर्याभोवती फिरण्याच्या गतीस काय म्हणतात ?
» परिभ्रमण
〉 सर्वाधिक गुरुत्वाकर्षण असलेला ग्रह कोणता ?
» गुरू
〉 सुर्यमालेतील सर्वात वेगवान ग्रह कोणता ?
» बुध
〉 सुर्यमालेतील सर्वात तप्त ग्रह कोणता ?
» शुक्र
〉 मगळाच्या दोन उपग्रहांची नावे कोणती ?
» फोबोज आणि डीमोज
〉 कोणत्या ग्रहाला लाल ग्रह म्हणून ओळखले जाते ?
» मंगळ
〉 गुरु ग्रह पृथ्वीच्या तुलनेत किती पटीने मोठा आहे ?
» 1397 पटीने
〉 कोणत्या ग्रहास वादळी ग्रह म्हणून ओळखले जाते ?
» गुरू
〉 सुर्यमालेतील सर्वात मोठा उपग्रह कोणता ?
» टायटन
〉 सुर्यमालेतील सर्वाधिक उपग्रह असलेला ग्रह कोणता ?
» शनि
〉 युरेनस ग्रह कोणत्या नावाने ओळखला जातो ?
» प्रजापती व वासव
〉 गुरू ग्रह कोणत्या नावाने ओळखला जातो ?
» बृहस्पति
〉 नेपच्यून ग्रह कोणत्या नावाने ओळखला जातो ?
» वरून व हर्षल
〉 नेपच्यून ग्रहावरील एक ऋतु किती वर्षाचा असतो ?
» 41 वर्ष
〉 सुर्यमालेतील ग्रह व त्यांची उपग्रह संख्या ?
» पृथ्वी : 01
» मंगळ : 02
» गुरू : 79
» शनि : 82
» युरेनस : 27
» नेपच्यून :14
〉 सुर्यमालेतील कोणत्या ग्रहाला उपग्रह नाहीत ?
» बुध व शुक्र
〉 सर्यमालेतील एकूण ग्रहांची संख्या किती आहे ?
» आठ
〉 सुर्याचे पृथ्वीपासूनचे अंतर किती आहे ?
» 14 कोटी 96 लाख किमी
〉 चंद्राचे पृथ्वीपासूनचे अंतर किती आहे ?
» 3 लाख 84 हजार Km
〉 सुर्य किरणे पृथ्वीवर येण्यास किती वेळ लागतो ?
» 8 मिनिट 20 सेकंद
〉 चंद्रप्रकाश पृथ्वीवर पोहोचण्यास किती कालावधी लागतो ?
» 1.3 सेकंद
〉 सुर्याच्या पृष्ठभागाचे तापमान किती आहे ?
» 6000⁰ C
〉 चंद्रा प्रमाणेच कोणत्या ग्रहाच्या कला दिसून येतात ?
» शुक्र
〉 चंद्र रोज मागच्या दिवसापेक्षा किती मिनिटे उशिरा उगवतो ?
» 50 मिनिटे
〉 ग्रहमालेतील सर्वात प्रकाशमान तारा कोणता ?
» सायरस (श्वान) सूर्यापेक्षा 24 पटीने
〉 सुर्यमालेतील कोणत्या एकमेव ग्रहावर वातावरण नाही ?
» बुध
〉 पृथ्वीवरून चंद्राचा किती टक्के पृष्ठभाग दिसतो ?
» 59 %
〉 पृथ्वीच्या परिवलन कालावधी किती आहे ?
» 23 तास, 56 मिनिटे, 4 सेकंद
〉 पृथ्वीच्या परिभ्रमणाचा कालावधी किती आहे ?
» 365 दिवस, 5 तास, 48 मिनिटे 54 सेकंद
〉 पृथ्वीचा आकार कशा प्रकारचा आहे ?
» ध्रुवाकडील बाजूस चपटी व विषुववृत्तलगत फुगीर
〉 पृथ्वीचा परीघ सर्वप्रथम कोणत्या संशोधकाने मोजला ?
» एरॅटोस्थेनिस
〉 युरेनस या ग्रहाचा शोध कोणत्या खगोल शास्त्रज्ञाने लावला ?
» विल्यम हर्षल
» नेपच्यून या ग्रहाचा शोध कोणत्या खगोल शास्त्रज्ञाने लावला ?
» जॉन गेल
〉 सुर्यमाले बाहेरील ग्रहांमधील मोठी अंतर मोजण्याचे एकक कोणते ?
» पार्सेक
वरील भूगोल विषयाच्या सूर्यमाला या टॉपिकवर आधारीत माहिती आपणास कशी वाटले तसेच काही चुका अथवा सुधारणा असतील तर कमेंट बॉक्स मध्ये नक्की कळवा?
वरील माहिती आपण पहा आणि आवडल्यास इतरांना ही नक्की Share करा.
धन्यवाद...!!







Please Do Not Enter Any Spam Link In The Comments Box ..!!!